«Το ασανσέρ προς την επιτυχία βρίσκεται εκτός λειτουργίας. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα σκαλοπάτια… το ένα κατόπιν του άλλου»

Ρενέ Ζιράρ (Γάλλος φιλόσοφος και Ακαδημαϊκός)

Λέγεται συχνά ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει.

Ξεχνούμε όμως, ότι σε μικρή ηλικία μάθαμε να κολυμπούμε στη θάλασσα, ενώ πριν δεν γνωρίζαμε το πώς…

Προτού μας δείξει κάποιος πώς έπρεπε να κινήσουμε τα χέρια και τα πόδια μας προκειμένου να κολυμπήσουμε, το μυαλό μας δε γνώριζε ότι διαθέτει αυτή τη δυνατότητα…

Σε αυτό το γεγονός, ότι αποκαλύπτονται δυνατότητες του εαυτού μας τις οποίες δε γνωρίζουμε, μέσα από το να μαθαίνουμε, αναφέρθηκε ο Γαλιλαίος λέγοντας…

«Δεν μπορείς να διδάξεις κάτι σε έναν άνθρωπο, μπορείς μόνο να τον βοηθήσεις να το ανακαλύψει μέσα του…»

Το ίδιο αφορά και την αυτοεκτίμηση, η οποία μπορεί συνεχώς να αυξάνει με σταδιακά βήματα-αλλαγές…

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστορία με τους αστερίες του ανθρωπολόγου Loren Eiseley.

…Σε μία παραλία μετά από καταιγίδα, ένας ηλικιωμένος άνδρας παρατηρεί μια νεαρή γυναίκα, να πετά πίσω στη θάλασσα έναν έναν ξεβρασμένους αστερίες πίσω στη θάλασσα.

Η απορία του για το νόημα της πράξης της είναι τεράστια, αφού οι ξεβρασμένοι αστερίες είναι χιλιάδες και μοιραία πολλοί θα πεθάνουν. Δεν είναι δυνατόν να κάνει τη διαφορά της λέει. Εκείνη πιάνει ακόμη έναν αστερία και πετώντας τον στη θάλασσα του απαντά «έκανε διαφορά γι αυτόν όμως».

Με ένα πολύ έξυπνο τρόπο, η ιστορία αυτή αναφέρεται σε έναν τρόπο σκέψης.

Συχνά μπορεί να ερμηνεύουμε καταστάσεις λανθασμένα, σκεπτόμενοι μόνο τα άκρα, άσπρο-μαύρο, επιτυχία-αποτυχία. Η

Κρίνουμε την απόδοση μας σε κάτι αν ήταν τέλεια, αλλιώς τη βλέπουμε ως αποτυχία. Αν κάναμε λάθος προσπαθώντας να ακολουθήσουμε μια δίαιτα, νιώθουμε ότι αποτύχαμε και την εγκαταλείπουμε.

Ο τρόπος σκέψης Άσπρο-Μαύρο εύκολα οδηγεί σε συναισθήματα άγχους, θλίψης, θυμού. Συχνά οδηγεί στο να μη μπορούμε να αλλάξουμε μία συμπεριφορά μας , διότι αν δεν πετύχουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε άμεσα, πολύ εύκολα θα αρχίσουμε αρνητικές εκτιμήσεις για τον εαυτό μας.

Επειδή αυτό θα φέρει θλίψη ή απογοήτευση, συχνά αποφεύγουμε να αρχίσουμε μια προσπάθεια, διότι έτσι εύκολα αποφεύγεται, οποιαδήποτε απογοήτευση.

Είναι πιθανό μάλιστα να βάζουμε συχνά χαμηλούς μόνο στόχους, όπου είναι φανερή η διαδικασία και τα βήματα που απαιτούνται, διότι εκεί είναι βέβαιο, δε θα έρθει καμία απογοήτευση.

Με τον τρόπο αυτό όμως, και η αυτοεκτίμηση μας δεν αυξάνεται ποτέ σε ψηλότερα επίπεδα, διότι έτσι επιτυγχάνουμε μόνο επιτεύγματά που τα θεωρούμε ή τα βλέπουμε πάντοτε μικρά εμείς οι ίδιοι.

Αξιολογώντας τον εαυτό μας μόνο με την επιτυχία ενός αποτελέσματος, δε μπορούμε να αξιολογήσουμε την προσπάθεια που κάναμε. Δε μπορούμε να αξιολογήσουμε τους φόβους που ξεπεράσαμε ή έστω αρχίσαμε να συνηθίζουμε να ξεπερνάμε. Ότι αυτό είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα για να δυναμώσουμε την προσπάθεια μας όταν θα ξαναδοκιμάσουμε.

Το «αντίδοτο» σε αυτόν τον τρόπο σκέψης είναι η προσπάθεια να αρχίσουμε να βλέπουμε σε οποιαδήποτε προσπάθεια, τις «αποχρώσεις του γκρι».

Η κατανόηση ότι μία προσπάθεια χωρίζεται σε μικρότερα ενδιάμεσα στάδια επιτυχίας από το μαύρο προς το άσπρο, αν θεωρήσουμε το ένα άκρο ως την απόλυτη επιτυχία. Οι διαβαθμίσεις του γκρι είναι βήματα που μετρώντας πόσα καταφέραμε από αυτά, κατανοούμε καλύτερα την έννοια της επιτυχίας, δίνοντας αξία στην προσπάθεια και στην εξοικείωση με την σημασία της προσπάθειας.

Η μεγαλύτερη επιτυχία συχνά είναι η μείωση του φόβου ότι οι δυνατότητες μας είναι περιορισμένες, και όχι το ορατό αποτέλεσμα μιας προσπάθειας.

Αυτός ο τρόπος σκέψης «κερδίζεται» μέσα από μάθηση και εφαρμόζεται μετά σε αμέτρητες καταστάσεις της ζωής μας.

Είναι ο τρόπος σκέψης ότι ένα λάθος ή μια αποτυχία, μας δίνει γνώση για μια νέα προσπάθεια προς το ίδιο αποτέλεσμα, ότι αν διαβάσουμε περισσότερο κάτι που μας διέφυγε, θα τα πάμε καλύτερα την επόμενη φορά σε εξετάσεις ή μια συνέντευξη εργασίας.

Είναι ο τρόπος σκέψης ότι τα λάθη δεν πρέπει να θεωρούνται ως αναπόφευκτα, αλλά ως πηγή μάθησης και εξέλιξης.

Πράγματι η Αυτοεκτίμηση μας μπορεί να αυξάνει με σταδιακά βήματα αλλαγές σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Βήματα τέτοια είναι για παράδειγμα φόβοι προσωπικοί, οι οποίοι θέλουν κάποια στάδια για να ξεπεραστούν και όχι απότομα και μονομιάς.

Η αποφυγή σύγκρισης με τους άλλους που θεωρούμε ότι τους έχουν ξεπεράσει, εκτιμώντας ότι ό κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά βιώματα και διαδρομή.

Όταν μπορούμε να αναγνωρίσουμε αυτά τα (ακόμη και μικρά ίσως) βήματα, μπορούμε να εισπράξουμε επιβράβευση και ικανοποίηση, ότι ο εαυτός μας, είναι έστω λίγο καλύτερος από τον εαυτό μας στο χθες…

Αυτό μα δίνει το απαιτούμενο θάρρος και έτσι μας αποκαλύπτεται το επόμενο βήμα που δεν μπορούσαμε να δούμε, γιατί μας έλλειπε μόνο η πίστη στις δυνατότητες μας.

« Η σπηλιά που φοβάσαι να μπεις, κρύβει το θησαυρό που ψάχνεις»

Joseph Cambell

Νίκος Βακόνδιος

Ψυχολόγος

Η καταστροφή ως ψυχολογικό γεγονός παράγει τραύμα, φόβο, άγχος και σοκ. Οι ψυχολογικές συνέπειες είναι έντονες ενώ η αποδιοργάνωση και το στρες μπορεί να οδηγήσουν σε μακροχρόνια συναισθηματικά προβλήματα.

Αυτό που χρειάζονται άμεσα οι επιζώντες της καταστροφής είναι να αναγνωρίσουμε την εμπειρία τους ακούγοντας την αγωνία τους είτε γιατί έχασαν το σπίτι τους, είτε για το θάνατο τους αγαπημένου τους προσώπου ή του κατοικίδιού τους.

Είναι απαραίτητο να τους βοηθήσουμε να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες στέγασης και να τους παρέχουμε πληροφορίες για τις διαθέσιμες πηγές σχετικά με ιατρική περίθαλψη, ρουχισμό κτλ. Η διασύνδεση και η βοήθειά μας να έρθουν σε επαφή με τις οργανώσεις και τις υπηρεσίες είναι πολύτιμες. Όπως επίσης και η στήριξή μας σε γραφειοκρατικά ζητήματα και διαδικασίες που αφορούν τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους (αιτήσεις, επιδόματα).

Να τους βοηθήσουμε να ενισχύσουν τις δεξιότητες ανθεκτικότητας. Κάθε άνθρωπος διαθέτει μια φυσική και αυτόματη ανθεκτικότητα. Ο τρόπος να βρουν ξανά ένα τρόπο εξέλιξης προϋποθέτει χρόνο και προσπάθεια. Βοηθώντας τους να σχετιστούν με την οικογένειά τους τους φίλους τους θα διευκολύνει τη διεργασία της ανθεκτικότητας.

Οι ίδιοι θα αποφασίσουν πως θα διαχειριστούν την προσωπική τους ιστορία ενδυνάμωσης. Κι εμείς θα τους παροτρύνουμε προς αυτό το στόχο.

Να είμαστε εκεί για τους γονείς και να ακούσουμε την αγωνία τους για τα παιδιά τους. Να τους στηρίξουμε στην οργάνωση και διαχείριση των νέων προκλήσεων όπως νέες συνθήκες διαβίωσης, αλλαγή κατοικίας, σχολείου.

Να αναγνωρίσουμε και να αξιολογήσουμε παλιές πληγές που δεν είχαν προλάβει να επουλωθούν και ξύπνησαν με την καταστροφή. Όπως για παράδειγμα ψυχικές διαταραχές που προϋπήρχαν ή άλλα ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής που συμβαίνουν παράλληλα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Να τους εκπαιδεύσουμε σχετικά με την εμφάνιση συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε επιζώντες καταστροφής. Συμπτώματα όπως φόβοι, επαναλαμβανόμενες εικόνες, εφιάλτες, ευερεθιστότητα, σύγχυση, αποστασιοποίηση και απόσυρση είναι συχνά και φυσιολογικά.

Δουλεύοντας με παιδιά: να εντοπίσουμε και να στηρίξουμε στρατηγικές διαχείρισης· να τα βοηθήσουμε να χτίσουν ξανά το στηρικτικό τους περιβάλλον· να βρουν τρόπους να είναι χρήσιμα σε άλλους ανθρώπους να βοηθήσουμε την οικογένειά τους να συγκροτηθεί και να βρει ξανά τη ρουτίνα και το καθημερινό της πρόγραμμα να υπενθυμίσουμε τόσο στα ίδια όσο και στους γονείς τους τη σημασία της ξεκούρασης και της αυτοφροντίδας.

Να παρέχουμε πληροφορίες για παροχή μακροπρόθεσμης επαγγελματικής βοήθειας.

Να τους διαβεβαιώσουμε πως η ζωή τους θα επανέλθει και θα μπορέσουν να ζήσουν με συναισθηματική ασφάλεια.

Reference: What psychologists do on disaster, APA, 2014

Δήμητρα Τσώλα

Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια

Ευτυχία: Το άπιαστο όνειρο ! Ή μήπως όχι;

Θετική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας ο οποίος ασχολείται με την προαγωγή της ευημερίας και ερευνά τι κάνει τη ζωή άξια βίου. Επηρεασμένη από τους εκπροσώπους της ανθρωπιστικής ψυχολογίας (Rogers, Maslow, Fromm κλπ), η θετική ψυχολογία αναζητά τα δυνατά σημεία των ανθρώπων. Αντίθετα με την κλασική ψυχολογία η οποία εστιάζει στην ψυχική ασθένεια και το σύμπτωμα, η θετική ψυχολογία εστιάζει στη μελέτη των θετικών συναισθημάτων και των χαρακτηριστικών των ευτυχισμένων ανθρώπων.

Ιδρυτής της θετικής ψυχολογίας θεωρείται ο Martin Seligman. Ο Seligman στα πειράματα του για την κατάθλιψη και τα εξαρτημένα αντανακλαστικά, παρατήρησε την έννοια της επίκτητης αδυναμίας. Έτσι σχημάτισε την υπόθεση ότι η ψυχική ασθένεια μπορεί να οφείλεται εν μέρη στην εκλαμβανόμενη αδυναμία ελέγχου μιας κατάστασης.

Αυτό τον οδήγησε στην έρευνα σχετικά με το τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Ερευνώντας διαχρονικά και διαπολιτισμικά τις αξίες και τις αρετές, τις οποίες θεωρούν οι άνθρωποι σημαντικές, κατέληξε σε πέντε βασικούς πυλώνες από τους οποίους αποτελείται η ευτυχία.

1.  Θετικό συναίσθημα (positive emotion). Εδώ περιλαμβάνεται όχι μόνο η ευτυχία και η χαρά, αλλά και αλλά θετικά συναισθήματα όπως η ανακούφιση, η περηφάνια, η ικανοποίηση. Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να βλέπει το παρελθόν με αγαλλίαση, το παρόν με ευχαρίστηση και να ατενίζει το μέλλον με ελπίδα.

2.  Ενασχόληση (engagement). Εδώ αναφερόμαστε στην ενασχόληση με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες. Ο Mihaly Csikszentmihalyi, ένας από τους συνιδρυτές αυτής της προσέγγισης, ορίζει την αληθινή ενασχόληση ως «ροή», δηλαδή την χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια ενασχόληση με μια δραστηριότητα, η οποία προκαλεί ένα έντονο συναίσθημα έκστασης.

3.  Σχέσεις (relationships). Όλες οι σχέσεις θεωρούνται βασικές για την επίτευξη της ευτυχίας. Ο Peterson αναφέρει σχετικά ότι όλα γίνονται μέσα στις σχέσεις, οι άνθρωποι, λαμβάνουν, μοιράζονται και διαχέουν θετικότητα μέσα από αυτές.

4.  Νόημα (meaning). Εδώ το νόημα αναφέρεται στον σκοπό και έχει να κάνει με το τι σημαίνει για τον καθένα αυτό που κάνει. Είναι το γιατί το οποίο νοηματοδοτεί τα πάντα. Είναι το κίνητρο πίσω από την όποια προσπάθεια.

5.  Επίτευξη (accomplishment). Εδώ αναφερόμαστε στο κυνήγι της επιτυχίας. Η επίτευξη μπορεί να πυροδοτήσει τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της ευτυχίας.

Σύμφωνα λοιπόν με την θετική ψυχολογία, η ευτυχία είναι κάτι που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας, όταν στοχεύσουμε σε αυτήν. Μπορούμε να κάνουμε την ευτυχία τη δική μας αυτοεκπληρούμενη προφητεία, έχοντας μια θετική στάση απέναντι στη ζωή, φτιάχνοντας «ζωντανές» σχέσεις, παραμένοντας ενεργοί, και δίνοντας νόημα σε κάθε μας ενασχόληση. Όπως το θέτει και ο Mihaly Csikszentmihalyi :

“Η χαρούμενη ζωή είναι μια ατομική δημιουργία που δεν μπορεί να αντιγραφεί από μία συνταγή”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-    Seligman and Csikszentmihalyi 2000, in www.en.wikipedia.org/wiki/Martin_Seligman

-    www.positive emotions.gr

-    www.dip88.blogspot.gr/2014/07/positivepsychology-flow.html.

Αλεξία Ζήση

Ψυχολόγος - Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Πιστοποιημένη κάτοχος EuroPsy

M.Sc. Ερευνητικές Μέθοδοι Ψυχολογίας (Lancaster University)

B.A. Ψυχολογίας (Deree College και Ε.Κ.Π.Α.)

Όταν μιλάμε για αναβλητικότητα εννοούμε μια δυσλειτουργική διαδικασία συμπεριφορικής αποφυγής που χαρακτηρίζεται από την επιθυμία να αποφύγουμε μια δραστηριότητα, την υπόσχεση ότι θα την κάνουμε αργότερα, καθώς και τη χρήση της δικαιολογίας για να εξηγήσουμε την καθυστέρηση και να αποφύγουμε την ευθύνη, παρόλο που γνωρίζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της καθυστέρησης αυτής.

Οι συνέπειες μπορεί να είναι αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία όπως άγχος και κατάθλιψη, απελπισία, εκνευρισμός. Μπορεί να παρουσιαστούν προβλήματα στην εργασία και στην επαγγελματική απόδοση, στο σχολείο, στην εκπαίδευση, στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Κατανόηση της αναβλητικότητας

Η αναβλητικότητα μπορεί να θεωρηθεί μια επίκτητη συμπεριφορά, μια συνήθεια που προφανώς λειτούργησε στο παρελθόν αλλά πια είναι δυσλειτουργική και πρέπει να ξεμάθουμε.

Πότε ήταν η πρώτη φορά που αναβάλαμε; Ήταν στο σχολείο; Ήταν κάτι που ζήτησαν οι γονείς; Πως κατέληξε όλο αυτό; Μέσω της αναβλητικότητας μπορεί να αποφεύγουμε δυσάρεστες αναμνήσεις, τον φόβο της αποτυχίας ή της επιτυχίας, τον φόβο του ελέγχου, ή τον φόβο του αποχωρισμού στις σχέσεις. Αν καταλάβουμε τι νιώθουμε και γιατί το νιώθουμε, θα αποκτήσουμε καλύτερη σχέση με τον εαυτό μας και θα συνεχίσουμε το έργο μας χωρίς άλλη αναβολή.

Φόβος αποτυχίας

Όταν η απόδοση γίνεται το μοναδικό μέτρο αξιολόγησης του εαυτού μας, τότε νιώθουμε πως μόνο αν τα καταφέρουμε θα είμαστε αποδεκτοί. Μία εξαιρετική απόδοση δείχνει ένα εξαιρετικό άτομο, ενώ μία μέτρια απόδοση δείχνει ένα μέτριο άτομο. Ο ρόλος της αναβλητικότητας εδώ είναι προστατευτικός: σπάει την ισοδυναμία της ικανότητας με την απόδοση. Μας επιτρέπει να πιστεύουμε πως οι ικανότητές μας υπερέχουν του αποτελέσματος. ‘Θα τα κατάφερνα καλύτερα αν είχα ξεκινήσει νωρίτερα’. Είναι πιο ανώδυνο να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας για αποδιοργάνωση ή τεμπελιά παρά για ανεπάρκεια.

Φόβος επιτυχίας

Αν νιώθουμε άγχος όποτε μας επαινούν, υπάρχει περίπτωση να φοβόμαστε την επιτυχία. Μπορεί να ανησυχούμε πως θα πληγώσουμε τους δικούς μας ανθρώπους. ‘Αν πετύχω στη δουλειά μου θα βγάζω περισσότερα χρήματα από το σύζυγό μου και δεν θέλω να τον πληγώσω’. Μπορεί να φοβόμαστε πως οι άλλοι θα έχουν πάντα μεγάλες προσδοκίες από μας και δεν θα μπορούμε να ανταποκριθούμε. Έτσι αποφεύγουμε την κάθε είδους δέσμευση γιατί φοβόμαστε μήπως κάνουμε λάθος.

Φόβος ελέγχου

Η αναβλητικότητα μερικές φορές γίνεται ο τρόπος να πούμε ‘όχι δεν θα με αναγκάσεις να το κάνω’. Συνήθως προέρχεται από παιδικά βιώματα όπου μας επέβαλαν πολλούς κανόνες και περιορισμούς. Παρόλο που δεν είμαστε πια παιδιά, νιώθουμε την ίδια πίεση. Η αναβλητικότητα αυξάνει την αίσθηση αυτονομίας μας. Η συμπεριφορά μας όμως καταλήγει να είναι αυτοηττώμενη - να υπονομεύει τον ίδιο μας τον εαυτό.

Φόβος αποχωρισμού

Κάποιοι από μας βασιζόμαστε στην αναβλητικότητα επειδή δεν μπορούμε να βασιστούμε στον εαυτό μας. Φοβόμαστε την ανεξαρτησία και νιώθουμε πως δεν μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς την προστασία που μας παρέχει η σχέση μας, ακόμα κι όταν δεν παίρνουμε αυτό που χρειαζόμαστε απ’ αυτήν. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τις συντροφικές σχέσεις. Ο αιώνιος φοιτητής, για παράδειγμα, αναβάλλει να αφήσει την ασφάλεια και την καθοδήγηση του πανεπιστημίου. 

Φόβος οικειότητας

Η αναβλητικότητα γίνεται μερικές φορές το μέσο της διαφυγής μας ώστε να μην απορροφηθούμε από τις σχέσεις. Η αναβλητικότητα μας προστατεύει από τον πόνο, την εγκατάλειψη, την απόρριψη. Όταν φιλτράρουμε τις σχέσεις μας μέσα από παλιές επώδυνες εμπειρίες αποφασίζουμε να μη ρισκάρουμε να τις επαναλάβουμε. Αναβάλλουμε λοιπόν να γνωρίσουμε νέα άτομα, να βελτιώσουμε την εμφάνισή μας, να κάνουμε νέες σχέσεις. Η αναβλητικότητα είναι απαραίτητη για να κρατά τους γύρω σε μια απόσταση ασφαλείας αλλά μας αποτρέπει από το να ωριμάσουμε, να εξελιχθούμε σαν άτομα.

Όταν η τελειομανία γίνεται πρόβλημα, η αναβλητικότητα μπορεί επίσης να γίνει πρόβλημα.

Η αναβλητικότητα σχετίζεται με την τελειομανία. Μερικοί από μας επιδιώκουμε την τελειότητα θεωρώντας τα λάθη μη ανεκτά. Επειδή όμως τα λάθη είναι αναπόφευκτο μέρος της ανθρώπινης φύσης, η αναβλητικότητα εξυπηρετεί ένα σκοπό: να μη νιώσουμε περιφρόνηση για τον μέτριο εαυτό μας και να αποφύγουμε αισθήματα κατωτερότητας.

Αναβλητικότητα: μια περίπλοκη σχέση με το χρόνο

Δεν εκτιμούμε σωστά πόσο χρόνο θα μας πάρει μια δουλειά, δεν προλαβαίνουμε τις προθεσμίες. Δεν χρειάζεται να έχουμε εχθρική σχέση με το ρολόι μας. Ο χρόνος δεν είναι καλός ή κακός, γρήγορος ή αργός, φίλος ή εχθρός. Απλά είναι. Η δουλειά μας είναι να συμφιλιωθούμε με αυτόν και να ζήσουμε τη ζωή μας όσο πιο ολοκληρωμένα μπορούμε μέσα στα όριά του. 

Ο ρόλος της διάθεσης

Η καταθλιπτική διάθεση οδηγεί στην αναβλητικότητα. Πχ. η έλλειψη ενέργειας που παρατηρείται στην κατάθλιψη παρεμβαίνει στην ανάληψη δράσης. Επίσης η κατάθλιψη σχετίζεται με χαμηλή αυτοπεποίθηση: με λιγότερη αυτοπεποίθηση είναι πιο πιθανό κάποιος να τα παρατήσει ειδικά αν βρει εμπόδιο.

Έχετε δυο επιλογές: να αναβάλετε ή να δράσετε

  • Μπορείτε να δράσετε ακόμα κι αν δεν νιώθετε πολύ καλά
  • Το παρελθόν δεν μπορεί να σας ελέγχει στο παρόν
  • Δεν είναι απαραίτητο να είστε τέλειοι για να αξίζετε
  • Μπορείτε να απολαμβάνετε τις προκλήσεις γιατί μέσα από αυτές ωριμάζετε και εξελίσσεστε
  • Η μεγαλύτερη αυτοεπιβράβευση είναι ότι θα νιώσετε καλύτερα εσείς οι ίδιοι

Τσώλα Δήμητρα

Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive-compulsivedisorder) είναι μια αρκετά σοβαρή και συχνή διαταραχή. Προσβάλλει όλα τα κοινωνικοοικονoμικά στρώματα κι όλες τις φυλές ανεξαιρέτως. Εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία ή στην πρώτη περίοδο της ενήλικης ζωής, με την ίδια συχνότητα στους άντρες και τις γυναίκες. Είναι η τέταρτη πιο συχνή από τις ψυχιατρικές διαταραχές και ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές.

Είναι πολύ βασανιστική, τόσο για το άτομο, όσο και για την οικογένειά του και μπορεί κανείς να κατανοήσει την αιτιολογία της μόνο μέσω του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες ιδέες, εικόνες, ή σκέψεις (ιδεοληψίες) ή επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή πράξεις (ψυχαναγκασμοί ή καταναγκασμοί).

Οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί είναι ξένοι προς τον άνθρωπο που τις βιώνει και προκαλούν έντονο άγχος, αν δεν ικανοποιηθούν.

Πιο αναλυτικά:

Οι ιδεοληψίες

  • Αποτελούν επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις και εικόνες, οι οποίες βιώνονται κάποιες φορές ως παρείσακτες και προκαλούν έντονο άγχος και ενόχληση, καθώς μπορεί να έχουν βίαιο ή αισχρό περιεχόμενο ή απλώς το άτομο αντιλαμβάνεται ότι στερούνται νοήματος.
  • Δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για προβλήματα της καθημερινής ζωής.
  • Το άτομο, συχνά, προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει, ή ακόμα και να τις εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη.
  • Το άτομο αναγνωρίζει ότι οι σκέψεις αυτές αποτελούν προϊόν του δικού του νου, παρότι συμβαίνουν χωρίς τη θέλησή του και συχνά είναι αποκρουστικές.

Οι καταναγκασμοί

  • Αποτελούν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση της ιδεοληψίας ή σύμφωνα με κάποιους κανόνες, οι οποίοι πρέπει να εφαρμοσθούν.
  • Πραγματοποιούνται ώστε το άτομο να μειώσει την ενόχληση, ή να αποτρέψει να συμβεί κάτι κακό.
  • Δεν συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με αυτό που θέλει το άτομο να αποφύγει ή να εξουδετερώσει ή είναι σαφώς υπερβολικές.
  • Σε πολλές περιπτώσεις το άτομο αναγνωρίζει τη συμπεριφορά ως άσκοπη ή αναποτελεσματική και προσπαθεί να αντισταθεί σε εκείνην.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε κάποια στιγμή της πορείας της ασθένειας, το άτομο έχει αναγνωρίσει ότι οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγκασμοί είναι υπερβολικοί ή παράλογοι (κάτι τέτοιο, όμως, δε συμβαίνει και στην περίπτωση των παιδιών).

Οι ιδεοληψίες & οι ψυχαναγκασμοί είναι χρονοβόροι (περισσότερο από μία ώρα την ημέρα), προκαλούν ενόχληση και παρεμποδίζουν τις καθημερινές λειτουργίες του ατόμου (εργασία, σχολείο, κοινωνική ζωή κλπ.).

Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων και της κατάθλιψης. Πιο συγκεκριμένα, άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν συχνά καταθλιπτικά συμπτώματα και άτομα με υποτροπιάζουσα καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να παρουσιάσουν ιδεοληψίες.

Θεραπεία

Προτείνεται ένας συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας. Παράλληλα, καίρια θεωρείται η οικογενειακή στήριξη και επιμόρφωση (ιδίως στις περιπτώσεις παιδιών).

Στην περίπτωση της φαρμακοθεραπείας δίδονται αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Να σημειώσουμε, ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων με ΙΨΔ βοηθιούνται αρκετά από τα φάρμακα, καθώς μειώνουν την ένταση τόσο των ιδεοληψιών, όσο και των ψυχαναγκασμών. Ωστόσο, επειδή κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά σε κάθε φάρμακο, στην περίπτωση που το φάρμακο δεν ενεργήσει ή έχει παρενέργειες, μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο.

Η καλύτερη ψυχοθεραπεία για τα περισσότερα άτομα με ΙΨΔ περιλαμβάνει ένα είδος γνωστικής συμπεριφορικής παρέμβασης. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή ενδέχεται να μην ταιριάζει σε όλες τις περιπτώσεις (π.χ. σε άτομα με ΙΨΔ που έχουν κατάθλιψη, ή που έχουν μόνο ιδεοληψίες ή που πιστεύουν ότι οι φόβοι τους είναι βάσιμοι), οπότε κι επιλέγεται μια προσέγγιση ψυχοδυναμικού τύπου.

Βίκυ Τσατσανύφου

Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Τί μπορεί να κάνει ο γονιός:

Συναισθήματα

  • Διασφαλίστε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε το παιδί σας να νιώσει ελεύθερο να εκφράσει τα συναισθήματά του με όποιον τρόπο μπορεί. Βοηθήστε το να βρει τρόπους να εκφράσει τα συναισθήματά του μέσα από το παιχνίδι, την ζωγραφική, τις κατασκευές, ή ακόμη γράφοντας ένα ποίημα ή γράμμα.
  • Μοιραστείτε με το παιδί σας και τα δικά σας συναισθήματα και σκέψεις, χωρίς να αποκρύπτετε την θλίψη σας. Η ανταλλαγή αυτή βοηθάει το παιδί αφενός να αποδεχθεί τα συναισθήματά του ως φυσιολογικά κι αφετέρου να αισθανθεί ότι δεν είναι μόνο του σε αυτό που νιώθει. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διατηρείτε μία ισορροπία σε όσα επιλέγετε να μοιραστείτε με το παιδί. Εάν βρίσκεστε σε έντονη δυσφορία, ίσως θα ήταν πιο συνετό να κρατήσετε τα συναισθήματα για τον εαυτό σας καθώς είναι σημαντικό για τα παιδιά να ξέρουν ότι έχετε τον έλεγχο και μπορείτε να τα κρατήσετε ασφαλή.
  • Μη διστάσετε να ζητήσετε στήριξη για τον εαυτό σας από φίλους ή συγγενείς. Συγκεκριμένοι οργανισμοί διαθέτουν ειδικούς που μπορούν να ανταποκριθούν στις δικές σας ή/και στις ανάγκες του παιδιού σας.
  • Δημιουργήστε ευκαιρίες για τρυφερές και ζεστές στιγμές ανάμεσα σε εσάς και το παιδί σας.
  • Κατά την περίοδο της εφηβείας, εάν το παιδί σας συμπεριφέρεται επιθετικά ή αποσύρεται στον εαυτό του μετά την απώλεια, προσπαθήστε να δημιουργήσετε τις ευκαιρίες που να μπορεί να μιλήσει για την απώλεια, χωρίς πίεση. Σε περίπτωση που η επιθετική συμπεριφορά ή η συμπεριφορά απόσυρσης συνεχίζεται για μεγάλο διάστημα, συμβουλευθείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
  • Προσπαθήστε να διευκολύνετε το παιδί να μιλήσει για τα συναισθήματά του λέγοντας κάτι του τύπου: «είναι δύσκολο να μιλάμε για πράγματα που μας πονάνε, αλλά καμιά φορά φαίνεται βοηθητικό να μιλάμε για αυτά. Αν κάποια στιγμή θελήσεις να μιλήσεις σε κάποιον γι αυτό, είμαι εδώ να σε ακούσω».
  • Θυμηθείτε ότι τα παιδιά θρηνούν με «δόσεις». Έχουν τις δικές τους προσωπικές αντιδράσεις και νιώθουν την απώλεια όπως και οι ενήλικες, απλά την εκφράζονται διαφορετικά.

Πληροφόρηση

  • Να είστε ειλικρινείς με το παιδί και μην αποκρύπτετε το γεγονός. Οι γονείς συχνά επιλέγουν να αποκρύψουν την πραγματικότητα ή να πουν ψέμματα στο παιδί προκειμένου να το προστατέψουν. Αντιθέτως, η απόκρυψη του γεγονότος εμποδίζει τα παιδιά να ανταπεξέλθουν στην απώλεια και τον θρήνο. Η τακτική αυτή μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στη διαχείριση μελλοντικών απωλειών.
  • Ενημερώστε το παιδί αμέσως μετά το γεγονός, προσφέροντάς του ξεκάθαρες πληροφορίες που ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Εξηγήστε με ακρίβεια και ειλικρίνεια, τί συνέβη, πώς συνέβη και προσαρμόστε το λεξιλόγιό σας στο επίπεδο κατανόησης του παιδιού. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να γνωρίζουν τί συμβαίνει, ακόμη κι αν δεν ρωτάνε ευθέως. Καμιά φορά οι γονείς είναι τόσο απασχολημένοι με τις δικές τους ανάγκες που παραμελούν τις  ανάγκες των παιδιών. Τα παιδιά μπορεί να μην δείχνουν θλιμμένα όταν κρίνετε ότι θα έπρεπε να είναι, όχι από έλλειψη ευαισθησίας αλλά γιατί ακόμη στο στάδιο που βρίσκονται δεν έχουν αντιληφθεί τί ακριβώς σημαίνει αυτό που έχει συμβεί.
  • Δώστε στο παιδί σας τη δυνατότητα να μιλήσει, να κάνει ερωτήσεις και να εκφράσει τις ανησυχίες του σε έναν ενήλικα εμπιστοσύνης. Ενδέχεται να είναι πολύ μπερδεμένα και να χρειάζονται να κάνουν πολλές ερωτήσεις. Αν νιώθετε ότι δεν είστε σε θέση να εμπλακείτε οι ίδιοι σε τέτοια συζήτηση , ζητήστε τη βοήθεια ενός ατόμου που το παιδί γνωρίζει κι εμπιστεύεται. Εάν τα παιδιά δεν μπορούν να μιλήσουν για το γεγονός θα συνεχίσουν να έχουν μπερδεμένα και τρομακτικά συναισθήματα. Πιθανόν να χρειαστεί να απαντήσετε την ίδια ερώτηση κατ’ επανάληψη, καθώς το παιδί επεξεργάζεται τί έχει συμβεί.

Προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα

  • Κατά το δυνατόν, διατηρείστε την οικογενειακή σας ρουτίνα αμετάβλητη και κρατήστε τις συνήθειες της οικογενειακής σας ζωής σταθερές. Περαιτέρω αλλαγές προκαλούν μεγαλύτερο στρες στο παιδί, ενώ η σταθερότητα προσφέρει την αίσθηση της ασφάλειας.
  • Ενημερώστε τους δασκάλους ή/και τους φροντιστές του παιδιού για την απώλεια στη ζωή του παιδιού, προκειμένου να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στις ανάγκες του και να στηρίξουν κατάλληλα το παιδί σας.
  • Διατηρείστε τους κανόνες πειθαρχίας και συμπεριφοράς. Εάν αντιληφθείτε ότι το παιδί εκμεταλλεύεται την κατάσταση, θα αντιδράσετε με θυμό, χωρίς κανένα βοηθητικό αποτέλεσμα.
  • Όταν θεωρήσετε ότι ο καιρός είναι κατάλληλος, ενθαρρύνετε το παιδί σας να συνεχίσει την ζωή του, δοκιμάζοντας καινούριες εμπειρίες.
  • Σε περίπτωση που η οικογένειά σας έχει πνευματικές πεποιθήσεις, μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα βοηθητικές τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά.
  • Οι οικογενειακές τελετές πένθους, όπως οι κηδείες, μπορεί να αποτελέσουν και για τα παιδιά –όπως ακριβώς και για τους ενήλικες– σημαντικούς τρόπους συνειδητοποίησης των μεγάλων αλλαγών στις ζωές τους. Η έκφραση των συναισθημάτων  σε οικογενειακές εκδηλώσεις πένθους μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση σύνδεσης και μοιράσματος των ατόμων που παρευρίσκονται.

Σημείωση: Ο θρήνος των παιδιών μπορεί να επηρεάσει βαθιά τους ενήλικες, ιδιαίτερα όταν θρηνούν και οι ίδιοι ή όταν αναβιώνουν μία παλαιότερη εμπειρία απώλειας. Εάν σας συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, χρειάζεται να το διαχειριστείτε. Μιλώντας με έναν υποστηρικτικό φίλο ή επαγγελματία με κατανόηση της διεργασίας του θρήνου μπορεί να αποδειχθεί πραγματικά βοηθητικό.

Θυμηθείτε ότι

  • Θυμηθείτε ότι τα παιδιά θρηνούν με «δόσεις». Δεν εκφράζουν τον θρήνο τους όπως οι ενήλικες.
  • Διατηρήστε κατά το δυνατόν την ρουτίνα της οικογενειακής ζωής προκειμένου να μεταδώσετε ασφάλεια στο παιδί.
  • Ενημερώστε τον δάσκαλο ή φροντιστή του παιδιού για το τί έχει συμβεί.
  • Μην βασιστείτε στο παιδί σας για ψυχική στήριξη. Θυμηθείτε ότι εσείς χρειάζεται να στηρίξετε το παιδί σας.
  • Να είστε ειλικρινείς, έμπιστοι κι αξιόπιστοι.
  • Προσφέρετε τη δυνατότητα στο παιδί σας να μιλήσει για τα συναισθήματά του μαζί σας.
  • Η μεγαλύτερη ανάγκη των παιδιών κι εφήβων που αντιμετωπίζουν απώλεια είναι να νιώσουν ότι έχουν υποστήριξη και φροντίδα και ότι έχουν κάποιον να συζητήσουν μαζί του/της, όταν το επιθυμούν.
  • Εάν το παιδί σας φαίνεται να δυσκολεύεται, αναζητήστε βοήθεια.

Δήμητρα Πετανίδου

Ψυχολόγος, ΜSc., Ph.D. Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Προσοχή

(Το κείμενο που ακολουθεί περιέχει πληροφορίες που ίσως υπονοούν ότι ο Άγιος Βασίλης δεν υπάρχει!)

"Ο Άγιος Βασίλης σε παρακολουθεί από ψηλά και εάν είσαι καλό παιδί όλη τη χρονιά θα σου φέρει ό,τι του ζητήσεις"

"Δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης πραγματικά , είναι ένα παραμύθι , εμείς οι γονείς σου θα σου πάρουμε τα δώρα , δεν πρέπει να πιστεύεις σε ψέματα"

Τι γίνεται τελικά με τον Αϊ Βασίλη? Υπάρχει ή όχι? Είναι τελικά  "αθώα" η ιστορία  με την οποία μεγαλώσαμε ή χρειάζεται να είμαστε ειλικρινείς στα παιδιά? Είναι όλη αυτή η ιστορία ένα από τα λεγόμενα white lies ( ένα «διπλωματικό» ψέμα που δεν πειράζει κανένα) ή τελικά τραυματίζει?

Ένα δίλημμα πολλών γονέων αυτή την περίοδο είναι η συμμετοχή ή όχι του Άγιου Βασίλη στις Χριστουγεννιάτικες γιορτές, κατά πόσο θα χρησιμοποιηθεί είτε ως πραγματικό πρόσωπο, είτε συμβολικά, είτε καθόλου . Τα κίνητρα των γονέων ποικίλλουν για τις επιλογές τους, μπορεί να είναι η διατήρηση της οικογενειακής παράδοσης αλλά και της θρησκευτικής, η δημιουργία εορταστικού κλίματος και ευχάριστων αναμνήσεων, η ανάγκη για διασκέδαση μαζί με τα παιδιά, μπορεί όλα μαζί.Μπορεί από την άλλη να είναι η ανάγκη για μετατροπή των οικογενειακών παραδόσεων σε πιο πραγματικές που δεν θα περιέχει φανταστικά πρόσωπα και παράλληλα την αναδιοργάνωσή τους προσαρμοσμένες στη σημερινή μοντέρνα κοινωνία και την προοδευτικότητα, και μια τάση για περισσότερο ρεαλισμό .

Σε αυτό το κείμενο θα προσπαθήσω να παρουσιάσω και τις δύο πλευρές , μερικά μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα και τέλος τι πρέπει να κάνουν οι γονείς.

Ναι! Υπάρχει Αι Βασίλης!

Γενικά , το να λέμε ψέματα στα παιδιά δεν είναι σωστό. Αλλά κάποιες έρευνες έχουν δείξει πως για κάποια παιδιά είναι ένα υγιές μονοπάτι ανάπτυξης να πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη ,καθώς προάγει το φαντασιακό παιχνίδι, τη δημιουργικότητα κ.α. Τα παιδιά σε μικρές ηλικίες βρίσκουν ευχάριστο να προσποιούνται, μάλιστα περνούν πολλές ώρες βλέποντας κινούμενα σχέδια με ζώα που μιλάνε, ανθρώπους να πετάνε. Άλλωστε , ο Άγιος Βασίλης ήταν πραγματικό πρόσωπο που βοηθούσε τους φτωχούς , και τέτοιες αξίες συμβολικά θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πρότυπο στα παιδιά, αλλά και να έρθουν πιο κοντά στη θρησκεία. Παράλληλα διατηρώντας τον μύθο,οι αναμνήσεις τους από τις χριστουγεννιάτικες ημέρες θα είναι κάτι που θα θυμούνται με χαρά. Ο μύθος αυτός έρχεται σε γιορτινές ημέρες, που συνήθως η ευρύτερη οικογένεια συγκεντρώνεται, και ο Αγ. Βασίλης είναι ένας κρίκος που ενδυναμώνει αυτό τον δεσμό, είναι αυτή η πολιτιστική δέσμευση στα παιδιά, που τους φέρνει δώρα και ευτυχία. Τι καλύτερο από ένα παιδί να φαντάζεται πως ένας γλυκός ηλικιωμένος άνδρας με μούσι θα έρθει το βράδυ και θα του αφήσει δώρα, ως επιβράβευση για το πόσο καλό ήταν όλο το χρόνο, και τι ωραία εκπαίδευση που λαμβάνει μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνοντας πως πρέπει να περιμένει για να πάρει κάτι και όχι απαιτώντας το εκείνη τη στιγμή, και πως για να το λάβει χρειάζεται να προσπαθήσει κι αυτό. Τέλος, μέσα από αυτή τη διαδικασία απλουστεύεται και ο ρόλος των γονιών, κάτι πολύ σημαντικό και αναγκαίο για την ανακούφισή και την ξεκούραση τους αυτές τις ημέρες ενόψει της υπόλοιπης χρονιάς. Ένα "τρίτο" πρόσωπο , θα είναι αυτό που θα κρίνει για το αν τα παιδιά ήταν καλά ή όχι, και θα πάρει την ευθύνη για το αν η ανταμοιβή ήταν η επιθυμητή. Ο γονέας λαμβάνει γραπτώς τις επιθυμίες και γνωρίζει πως μέχρι το άνοιγμα των δώρων η συνεργασία θα είναι πιο εύκολη , καθώς η εξουσία και ο έλεγχος έχει περάσει σε ένα άλλο πρόσωπο. Παράλληλα, συμμετέχοντας σε αυτό το παιχνίδι γίνεται και αυτός παιδί, με αποτέλεσμα να αποφορτίζεται με ευχάριστες ασχολίες.

Όχι, δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης!

Ο μύθος του Άγιου Βασίλη είναι ένα παραμύθι, και όσο παρουσιάζεται κεκαλυμμένα ως πραγματικότητα στα παιδιά μπορεί να αποτελέσει ένα τραυματικό γεγονός. Είναι ένα ψέμα-μυστικό ανάμεσα στους γονείς και το παιδί, το οποίο διαρκεί πάρα πολύ και εάν η σχέση τους είναι ήδη ευάλωτη, η αποκάλυψη του μπορεί να είναι το τελικό χτύπημα. Η εμπιστοσύνη μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση, καθώς και όλες οι προηγούμενες εμπειρίες, με λίγα λόγια η ασφαλής βάση του παιδιού που είναι ο γονέας να μπει υπό την διαδικασία αμφισβήτησης ως προς την αποτελεσματικότητα.

Δεν είναι αναγκαίο να ξεγελάσεις ένα παιδί για να κρατήσεις το μύθο, την ατμόσφαιρα ,και το φαντασιακό παιχνίδι αληθινά. Μπορείς να εξηγήσεις ότι δεν υπάρχει πραγματικός Άγιος Βασίλης, όπως δεν υπάρχει Χάρι Πότερ ,αλλά εμείς θα κάνουμε τα πάντα σαν ο Άγιος Βασίλης να είναι αληθινός.

Επίσης, πόσο ηθικό και χρήσιμο είναι για τους γονείς να χρησιμοποιούν τον Άγιο Βασίλη ως εργαλείο για να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών? Είναι προτιμότερο να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί που θα βασίζεται στην ειλικρίνεια και όχι σε μυστικά, παρά  να χρησιμοποιείται κάτι φανταστικό προς όφελός των γονέων. Η αληθινή πρόκληση είναι να δημιουργηθούν πραγματικά κίνητρα και επιβραβεύσεις. Ακόμα, αποφεύγεται να στρεσαριστεί το παιδί έχοντας στο μυαλό του ότι κάποιος τον παρακολουθεί για να αποφασίσει εάν αξίζει να επιβραβευθεί. Τέλος, η είσοδος ενός εξωτερικού ατόμου στο οικογενειακό σύστημα που ασκεί τον έλεγχο και αξιολογεί , είναι κάτι το οποίο μπορεί να αγχώσει το παιδί αλλά και να καθιερώσει μια εικόνα πως "άλλοι αποφασίζουν".

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς?

Να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν. Πάντα με γνώμονα το καλό του παιδιού αλλά παράλληλα και την δική τους ηθική αλλά και συναισθηματική ικανοποίηση. Ένα πράγμα που λέω συχνά σε γονείς που βλέπω θεραπευτικά όταν μιλάνε για ενοχές και το τι έκαναν λάθος, είναι το πως φυσικά και δεν έκαναν ή δεν κάνουν κανένα λάθος, και έκαναν και κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν στο συγκεκριμένο σημείο. Όλοι οι γονείς πράττουν όπως πράττουν γιατί έχουν στόχο την προστασία και την ικανοποίηση του παιδιού τους.

Και στη συγκεκριμένη περίπτωση όπως και σε όλα τα ηθικά διλήμματα των γονέων δεν υπάρχει λάθος και σωστό, έτσι κι αλλιώς οι έρευνες λένε ότι στην ηλικία περίπου των 8 το παιδί αντιλαμβάνεται και μόνο του πως δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης (και εκεί συνήθως η μεγαλύτερη απογοήτευση είναι από τους γονείς που αντιλαμβάνονται ότι και το παιδί μεγάλωσε αλλά και ότι η 'μαγεία' χάθηκε). Αυτό που έχει αξία είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο για τα παιδιά όπου θα επιτρέπεται να φανταστούν και να παίξουν, μαζί και οι γονείς, αλλά παράλληλα να μην διαταραχθεί η εμπιστοσύνη και να υπάρχει ένα κλίμα ειλικρίνειας μεταξύ παιδιού και γονέα.

Τα Χριστούγεννα είναι μέρες γιορτής και διασκέδασης και επανένωσης της οικογένειας που πιο πολύ την χαίρονται τα παιδιά. Σκοπός των γονέων είναι να δημιουργήσουν ή να κρατήσουν αυτή τη 'μαγεία', που θα βασίζεται και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών και όχι τη δική τους , να έχουν κατά κάποιο τρόπο αυτά «το τιμόνι» σε ότι αφορά τη διασκέδαση τους. Αυτές οι γονεϊκές ανάγκες και επιθυμίες προέρχονται από τις Χριστουγεννιάτικες εμπειρίες τους ως παιδιά, έχοντας την πεποίθηση πως εάν το παιδί επαναλάβει τις δικές τους αναμνήσεις και θα περάσει καταπληκτικά αλλά και οι ίδιοι θα νιώσουν ξανά αυτή την παιδική αθωότητα, ή από την άλλη η ανάγκη –πίεση να βιώσει το παιδί χριστουγεννιάτικες εμπειρίες που οι ίδιοι για κάποιους λόγους δεν έζησαν μικροί (και τελικά τις ζουν μεγάλοι). Δεν χρειάζεται να πιέσουν το παιδί να γράψει γράμμα στον Άγιο Βασίλη, δεν χρειάζεται να το βάλουν να κάτσει με το ζόρι στο πόδι ενός Άγιου Βασίλη για να βγει φωτογραφία, χρειάζεται σεβασμός και χώρος να εκφραστούν οι δικές του επιθυμίες. Μπορεί φυσικά να συμμετέχει στο παιχνίδι του Αγίου Βασίλη δίνοντας τις κατάλληλες στιγμές την πραγματική διάσταση, διηγούμενος την πραγματική ιστορία του Αγίου Νικολάου, ή λέγοντας πως "στο σπίτι θα υποκριθούμε όλοι πως θα έρθει ο Άγιος Βασίλης. "

Η ενδυνάμωση των δεσμών της οικογένειας τα Χριστούγεννα ,και συγκεκριμένα της ελληνικής, είναι συνυφασμένη με τον Άγιο Βασίλη και τα δώρα. Όταν ο γονέας λειτουργεί με σεβασμό στο παιδί του αλλά και δίνει χώρο για δημιουργικότητα και φανταστικό παιχνίδι συμμετέχοντας σε αυτό, χτίζει αναμνήσεις που θα κρατήσουν για μια ζωή.

Τέλος, μόνο η ερώτηση "πόσο καλό παιδί ήσουν φέτος?" είναι μια πρόταση που θα μπορούσε από μόνη της να απασχολήσει πολλούς ειδικούς , αναλύοντας την.

Καλά Χριστούγεννα σε όλους.

Δημήτρης Ι. Γαλάνης

Οικογενειακός Θεραπευτής

Σίγουρα η απόφαση του διαζυγίου είναι από μόνη της μια δύσκολη κι επίπονη συνθήκη. Δεν είναι κάτι που ονειρεύεται κανείς, όταν ξεκινά να φτιάχνει την οικογένειά του… και ασφαλώς γίνεται ακόμα πιο δύσκολη συνθήκη, όταν υπάρχουν παιδιά.

Να μιλήσουμε στα παιδιά;

Όταν η απόφαση του διαζυγίου είναι πια τελειωτική, οι γονείς οφείλουν να ενημερώσουν τα παιδιά, όσο δύσκολο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο. Τα παιδιά είναι μέλη της οικογένειας και σαφώς θα επηρεαστούν κι εκείνα από τη νέα πραγματικότητα… γι’ αυτό πρέπει να ‘ναι όσο το δυνατόν πιο προετοιμασμένα… ακόμα και στο πιο «εύκολο» και «συναινετικό» διαζύγιο.

Πώς να το πούμε;

Η ανακοίνωση είναι καλό να γίνει και από τους δύο γονείς, αφού πρώτα έχουν σκεφτεί πολύ καλά τι θα πουν κι έχουν προετοιμαστεί και για την επικείμενη αντίδραση των παιδιών. Είναι αναμενόμενο τα παιδιά να κλάψουν, να θυμώσουν, να φωνάξουν, να παρακαλέσουν, να κάνουν ερωτήσεις. Οι γονείς πρέπει να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους, να καθησυχάσουν το/τα παιδιά τους και να παραμείνουν σταθεροί μην αφήνοντας αμφιβολία για το τι θα ακολουθήσει. Αυτό αν δεν πραγματοποιηθεί, θα επιφέρει ανασφάλεια και μια διαρκή προσπάθεια εκ μέρους του παιδιού να σμίξουν οι γονείς του και πάλι.

Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών οι γονείς είναι καλό να απαντήσουν στις ερωτήσεις τους με σαφήνεια, αποκλείοντας κάθε πιθανότητα να αισθανθούν τα ίδια ένοχα και υπαίτια του χωρισμού. Ακόμα κι αν τα παιδιά έχουν διαφορετικές ηλικίες, η ανακοίνωση γίνεται παρουσία και των δύο (ή όσων παιδιών υπάρχουν σε κάθε οικογένεια) κι αν χρειάζεται μετέπειτα μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα στο μεγαλύτερο παιδί. Κάτι τέτοιο προσφέρει ασφάλεια στα παιδιά και τους δίνεται η δυνατότητα της μεταξύ τους στήριξης και συμπαράστασης.

Προσπαθήστε να «δώσετε φωνή» στα δικά τους συναισθήματα, τα οποία μπορεί εκείνη την ώρα να μην μπορούν να εκφράσουν. Ενημερώστε τα παιδιά για τα διαδικαστικά….ποιος αποχωρεί από το σπίτι, πότε θα βλέπει ο ένας τον άλλο κλπ., ώστε ακόμα κι αυτή η μεγάλη αλλαγή να πραγματοποιηθεί εντός ενός πλαισίου σταθερότητας κι ασφάλειας.

Μην ξεχνάτε…

Οι γονείς χρειάζεται να έχουν το δικό τους υποστηρικτικό δίκτυο και να ζητούν βοήθεια από τον περίγυρό τους (ευρύτερη οικογένεια, φίλοι κλπ.). Αυτό προσφέρει ανακούφιση στα παιδιά, χωρίς να χρειάζεται να μπαίνουν σε έναν ρόλο που δεν τους αναλογεί και να μετατρέπονται σε υποστηρικτές/συμμάχους των γονιών τους.

Όσο θυμό κι αν έχουμε για τον σύντροφό μας με τον οποίο χωρίζουμε, η ανακοίνωση του διαζυγίου στα παιδιά και ο μετέπειτα χειρισμός του πρέπει να γίνεται με γνώμονα τη δική τους λιγότερο τραυματική εξέλιξη. Ας παραμερίσουμε τα δικά μας συναισθήματα, που κάποιες φορές μας οδηγούν στο να φερθούμε ακραία και ας φερθούμε στα παιδιά μας, όπως χρειάζεται ώστε να νιώσουν ασφάλεια και αγάπη και για τους δύο γονείς. Γιατί για τα παιδιά είναι σημαντικό να εκτιμούν, να σέβονται, να θαυμάζουν και να αγαπούν και τους δύο γονείς τους. Κάτι τέτοιο, τα βοηθά στη συναισθηματική τους ανάπτυξη και στη μετέπειτα ανάπτυξη κοινωνικών και ερωτικών σχέσεων και γιατί όχι και στη δημιουργία της δικής τους οικογένειας.

Βίκυ Τσατσανύφου

Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

 

Από τη δεκαετία του 1980 και εξής, η απόκτηση απογόνων, και κατ’ επέκταση η δημιουργία οικογένειας, με εναλλακτικούς τρόπους και σύγχρονες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, φαίνεται να κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος. Οι αιτίες αυτού του φαινομένου φαίνεται πως είναι κυρίως δύο: (1) τα προβλήματα υπογονιμότητας που αντιμετωπίζει περίπου το 22% των ζευγαριών παγκοσμίως και (2) το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον ανύπανδρων γυναικών και ομοφυλόφιλων ζευγαριών για απόκτηση απογόνων.

Οι εναλλακτικοί τρόποι απόκτησης απογόνου περιλαμβάνουν τη μέθοδο της υιοθεσίας και τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, εκ των οποίων οι περισσότερο παρεμβατικές, που ταυτόχρονα εγείρουν και τους περισσότερους προβληματισμούς, είναι: η τεχνητή γονιμοποίηση – με βιολογικό υλικό είτε των γονέων είτε ξένο από κάποιον δωρητή ή δωρήτρια – και η μέθοδος της «παρένθετης μητέρας».

 

Όλες οι προαναφερθείσες μέθοδοι, έχουν δημιουργήσει νέες δυνατότητες και προοπτικές για τη δημιουργία οικογένειας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούμενες από την ανύπανδρη μητέρα και το παιδί της που έχει αποκτηθεί χωρίς σεξουαλική επαφή ή/και χωρίς ύπαρξη συντρόφου, οι οικογένειες αποτελούμενες από ομοφυλόφιλα ζευγάρια, οι οικογένειες στις οποίες οι απόγονοι στερούνται βιολογικής - γενετικής συγγένειας με τους δύο γονείς ή έστω με έναν από τούς δύο, καθώς και οι οικογένειες στις οποίες το παιδί μπορεί να έχει έως και 5 «γονείς»: το δότη σπέρματος, τη δότρια ωαρίων, την παρένθετη μητέρα και τούς δύο γονείς της οικογένειας (Golombok et al., 2004 · Bernstein, 1990).

 

Ωστόσο, οι νέες μορφές αυτές οικογένειας εγείρουν ποικίλους προβληματισμούς. Ορισμένοι εξ’ αυτών που απασχολούν εντόνως τους ειδικούς θεραπευτές είναι ο συναισθηματικός, κοινωνικός και ψυχικός αντίκτυπος που δύνανται να έχουν στα μέλη της οικογένειας (Colpin & Soenen, 2002; Gibson & McMahon, 2004; Golombok et al., 2004; Herrera, 2011).

 

Οι σύγχρονες αυτές μέθοδοι δημιουργίας οικογένειας φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν τις εξής δυσκολίες (Τσατσανύφου, 2013):

 

  •  Οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με συναισθήματα άγχους, αγωνίας και στρες. Επίσης, διακατέχονται από συναισθήματα κατάθλιψης, από φοβίες και υπερπροστατευτικότητα. Οι λόγοι για τους οποίους εμφανίζονται τα άνωθεν συναισθήματα σχετίζονται με την ίδια τη διαδικασία απόκτησης τέκνου, με την κοινωνική κριτική, καθώς και με την μακρόχρονη περίοδο υπογονιμότητας και αναμονής. (Dhami, Mandel & Sothmann, 2007; Gibson & McMahon, 2004;  Golombok & McCallum, 2003; Golombok et al., 2004; Goldberg & Smith, 2011; Henny et al., 2007Herrera, 2011).
  • Η ταυτότητα των παιδιών βρίσκεται πολύ συχνά σε σύγχυση είτε λόγω της στέρησης των πληροφοριών σχετικά με τους βιολογικούς τους γονείς, είτε λόγω της συνειδητοποίησης της απόκλισής τους από τις κοινωνικές νόρμες. (Golombok & McCallum, 2003; Golombok, 2012).
  •  Επηρεάζεται σε αρκετές περιπτώσεις η σχέση μεταξύ γονέα – παιδιού λόγω της απουσίας δεσμών αίματος (Golombok & McCallum, 2003; Dhami, Mandel & Sothmann, 2007).
  •  Το ίδιο το ζευγάρι εμφανίζει δυσλειτουργία στη σχέση του κυρίως λόγω των ενοχών και της ανεπάρκειας να εκπληρώσει το βιολογικό του ρόλο, αλλά και λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης. Σε άλλες περιπτώσεις, η σχέση του ζεύγους επηρεάζεται εξαιτίας του έντονου στρες που βιώνει μέχρι να επιτευχθεί η εγκυμοσύνη (Murray & Golombok, 2005; Herrera, 2011).
  •  Το κοινωνικό στίγμα και η κοινωνική κριτική αποτελούν δύο εξω - οικογενειακά προβλήματα που είναι παρόντα σε όλες τις μεθόδους απόκτησης τέκνου και σε όλες τις νέες μορφές οικογένειας και μπορούν σε μεγάλο βαθμό να επηρεάσουν αρνητικά τις επιλογές, τον τρόπο και την ποιότητα ζωής ενός ζευγαριού, ακόμα και τις σχέσεις με το αποκτηθέν παιδί (Goldberg & Smith, 2011). Η κοινωνική κριτική εστιάζει άλλοτε στη δομή της οικογένειας και άλλοτε στον τρόπο γέννησης του παιδιού. Προκειμένου να μπορέσει ἡ οικογένεια να αντιμετωπίσει την κοινωνική κριτική και το στίγμα και να προετοιμάσει έγκαιρα το παιδί, χρειάζεται επαγγελματική βοήθεια εξειδικευμένων θεραπευτών˙ βασική προϋπόθεση αποτελεί να έχει προηγηθεί η αποκάλυψη.
  •  Η αποκάλυψη της βιολογικής συγγένειας και του τρόπου σύλληψης του παιδιού, συχνά, αποτελεί ένα ζήτημα ταμπού, τόσο για τους γονείς, όσο και για την ευρύτερη οικογένεια, αλλά και για την κοινωνία, καθώς συνοδεύεται από το φόβο της απόρριψης των γονέων από το παιδί, αλλά και την αρνητική επιρροή του σε συναισθηματικό και ψυχολογικό επίπεδο (Jadva et al., 2009). Η έγκαιρη αποκάλυψη κρίνεται ως απαραίτητη, επειδή κυρίως βοηθά το παιδί ν’ αναπτύξει μια πλήρη αίσθηση της εικόνας του εαυτού του και της ταυτότητάς του.

 

Η οικογενειακή συμβουλευτική και θεραπεία είναι απαραίτητες σέ κάθε περίπτωση δημιουργίας οικογένειας με σύγχρονους τρόπους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και ιδιαιτέρως όταν η δομή της οικογένειας διαφέρει από τα συνήθη παραδοσιακά πρότυπα, καθώς οι μέθοδοι αυτοί μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των πιθανών δυσλειτουργιών που μπορεί να παρατηρηθούν στο οικογενειακό σύστημα (Goldberg, 2007).

 

Συμπερασματικά, οι νέες εναλλακτικές μέθοδοι αναπαραγωγής, που εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες και είναι απόρροια των τεχνολογικών εξελίξεων, δύνανται να λύσουν το πρόβλημα της υπογονιμότητας, όμως ενδέχεται να οδηγήσουν σε νέα και πιθανώς σοβαρά προβλήματα, επηρεάζοντας καταλυτικά τα μέλη της οικογένειας και τις μεταξύ τους σχέσεις.

 

Τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα προκύπτουν από την κοινωνική κριτική και το κοινωνικό στίγμα για τον τρόπο απόκτησης απογόνου ή/και τη δομή της οικογένειας και δευτερευόντως από την απουσία βιολογικής συγγένειας και από τη μη ανάπτυξη περιγεννητικών δεσμών – οι οποίοι φαίνεται να είναι πιο ισχυροί από τους βιολογικούς δεσμούς – μεταξύ γονέων και παιδιού.

 

Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω ενδελεχής μελέτη του θέματος και εξέταση των νέων μορφών οικογένειας σε βάθος χρόνου, καθώς κάποιες μορφές και μέθοδοι έχουν μόλις αρχίσει να εμφανίζονται και να αναγνωρίζονται – νομικά και κοινωνικά - σε παγκόσμιο επίπεδο (π.χ. οικογένειες ομοφυλοφίλων).

 

Βίκυ Τσατσανύφου

Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

 

Η Διαταραχή Πανικού ανήκει στις Αγχώδεις Διαταραχές, οι οποίες αποτελούν μια από τις συχνότερες ομάδες ψυχιατρικών διαταραχών.

Τι είναι ο Πανικός;

Είναι η αγχώδης εκείνη διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες προσβολές έντονου άγχους, δυσφορίας, φόβου κι ενίοτε τρόμου και συνοδεύεται από μια σειρά ψυχολογικών & σωματικών συμπτωμάτων.

Τα κυρίαρχα ψυχολογικά συμπτώματα είναι: φόβος απώλειας ελέγχου, φόβος τρέλας και αδυναμία συγκέντρωσης, ενώ στα κυρίαρχα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνονται: η δύσπνοια, η ζάλη, η έλλειψη ισορροπίας, το τρέμουλο, η ταχυκαρδία, εξάψεις, εφίδρωση, κ.α.

Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται η ολοένα κι αυξανόμενη εκδήλωση κρίσεων πανικού. Εμφανίζεται, συνήθως, για πρώτη φορά στις ηλικίες 20-25 ετών, και παρατηρείται συχνότερα στις γυναίκες. Άλλοτε έρχεται ξαφνικά κι άλλοτε ως αποτέλεσμα θλίψης, άγχους, έντονου στρες.

Η διαταραχή πανικού προσβάλει το 5% των εφήβων και είναι λιγότερο συχνή στα παιδιά μικρότερης ηλικίας.

Την στιγμή της κρίσης πανικού το άτομο πανικοβάλλεται, χάνει τον έλεγχο, κυριεύεται από έντονο φόβο άγνοιας ως προς τι ακριβώς του συμβαίνει και άγχος για το πώς θα εξελιχθεί.

Ιατρικές Επισκέψεις

Το 50% των ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού απευθύνονται στον καρδιολόγο, λόγω της ταχυκαρδίας την περίοδο του επεισοδίου.

Στις κρίσεις πανικού με μεγάλη ένταση, πολλοί πάσχοντες κυριεύονται από φόβο ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα υγείας.

Φαύλος Κύκλος

Άπαξ και συμβεί μια φορά, το άτομο αρχίζει και βιώνει άγχος προσμονής για την επόμενη κρίση.

Είναι σε διαρκή επιφυλακή για σωματικά συμπτώματα ή ενοχλήσεις που θα σηματοδοτήσουν μια επόμενη κρίση.

Η καθημερινότητα καθίσταται βασανιστική και εξαιρετικά περιοριστική, τόσο για τον ίδιο, όσο και για τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν.

Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο προσμονής και αποφυγής, τα αίτια που προκαλούν την κρίση συχνά παρερμηνεύονται.

Έτσι, από μια αντίδραση άγχους με εσωτερικά και ψυχικά αίτια καταλήγει να αποδίδεται σε εξωτερικά αίτια, με αποτέλεσμα να «φτωχύνει» την καθημερινότητα του ατόμου, συρρικνώνοντας σημαντικούς τομείς της ζωής του.

Θεραπεία

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι κρίσεις πανικού, αλλά και η Διαταραχή Πανικού, είναι εύκολα και αποτελεσματικά αντιμετωπίσιμες καταστάσεις και γι' αυτό είναι καλό να αναζητήσει κανείς τη βοήθεια ενός ειδικού έγκαιρα. Η ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με τεχνικές χαλάρωσης στοχεύουν στην απαλλαγή από τα συμπτώματα και την επαναφορά του ατόμου σε μια καλά λειτουργική καθημερινότητα.

Βίκυ Τσατσανύφου

Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Σελίδα 1 από 2

Επικοινωνία

Θέτιδος 8

Ιλίσια (Στάση Μετρό: Μέγαρο Μουσικής)

Τ: +30 210 72 22 214
F: +30 210 72 22 282

email: [email protected]